ប្រាក់ ថា៖ ខ្ញុំត្រូវបានបញ្ជូនទៅឈរជើងការពារព្រំដែននៅអូរដាក់ដាំ
ប្រាក់ ថា[1] ភេទប្រុស អាយុ៧៦ឆ្នាំ មានទីកន្លែងកំណើតនៅក្នុងភូមិស្វាយទៀប ឃុំស្វាយទៀប ស្រុកចំការលើ ខេត្តកំពង់ចាម។ ថា សព្វថ្ងៃរស់នៅក្នុងភូមិច្រោក ឃុំផ្អាវ ស្រុកត្រពាំងប្រាសាទ ខេត្តឧត្តរមានជ័យ។
ប្រាក់ ថា បាននិយាយថា៖ «កាលពីកុមារភាព ខ្ញុំរៀនបានត្រឹមថ្នាក់ទី១០ពីសង្គមចាស់។ ខ្ញុំក៏សម្រេចចិត្តបួសរៀននៅវត្តតាំងគោកនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៦១។ ខ្ញុំបានបន្តរៀនជាមួយព្រះសង្ឃអស់រយៈពេល៦វស្សា។ ការសិក្សាបានផ្តោតលើភាសាបាលី និងព្រះធម៌ ហើយក៏បានអនុវត្តការបង្រៀនជាមួយសិស្សក្មេងៗនៅក្នុងវត្តជាដើម។ កាលពីសម័យសង្គមរាស្រ្តនិយម ខ្ញុំដើរតាមឡានដុតអុស ដែលបានធ្វើដំណើរពីខាងស្វាយទៀបទៅខេត្តកំពង់ចាម។ នៅជំនាន់នោះ ប្រជាជននៅតាមដងផ្លូវមិនហ៊ានសង់ផ្ទះនៅជិតផ្លូវពេកនោះទេ ព្រោះបញ្ហាហុយផ្សែងចេញពីឡានដុតអុស។ ខ្ញុំគឺជាកូនកំព្រាឪពុកម្ដាយ តាំងពីតូច។ ម្ដាយឪពុកខ្ញុំបានស្លាប់ដោយសារជំងឺ។ ខ្ញុំមានបងប្អូនបង្កើតចំនួន២នាក់ ប៉ុន្តែបងរបស់ខ្ញុំគាត់បានស្លាប់បាត់បង់ជីវិតទៅហើយ។
រហូតដល់ឆ្នាំ១៩៦៨ ភូមិរបស់ខ្ញុំក៏ចាប់ផ្ដើមកេណ្ឌប្រជាជនដើម្បីបម្រើជាទ័ពព្រៃ។ អំឡុងពេលនោះ ខ្ញុំបានចូលរួមបម្រើក្នុងជួរទ័ពព្រៃជាមួយប្រជាជនជាច្រើននាក់ទៀត។ លុះដល់ឆ្នាំ១៩៧០ លន់ នល់ ធ្វើរដ្ឋប្រហារទម្លាក់សម្ដេច នរោត្តម សីហនុ។ ខ្ញុំ រួមទាំងកងកម្លាំងជាច្រើននាក់ទៀតត្រូវបានបញ្ជូនទៅវាយជាមួយកងទ័ព លន់ នល់។
នៅចន្លោះឆ្នាំ១៩៧១ ដល់ឆ្នាំ១៨៧៥ កងកម្លាំងខ្ញុំមានគោលដៅវាយរំដោះទីក្រុងភ្នំពេញ។ មុនដំបូង ខ្ញុំវាយនៅម្ដុំកប់ស្រូវ ហើយបន្តវាយចូលទៅដល់ទួលគោក។ ការវាយគ្នានៅក្នុងសមរភូមិមិនងាយស្រួលនោះទេ។ កងទ័ពទាំងអស់បានលះបង់អាយុជីវិត ព្រមទាំងគ្រួសាររបស់ខ្លួនដើម្បីចូលបម្រើទ័ព។ គ្មានអ្នកណាម្នាក់ខ្លាចក្នុងការលះបង់គ្រប់យ៉ាងនៅពេលនោះទេ ពីព្រោះមនុស្សទាំងអស់សុទ្ធតែត្រូវដើរលើផ្លូវនោះតែមួយ។ ប៉ុន្តែទុក្ខលំបាកនៅក្នុងជួរកងទ័ពក៏មានច្រើនណាស់ដែរទាំងការហូបចុក និងការសម្រាក ដែលយើងមិនទទួលបាននូវអ្វីដែលយើងចង់បាននោះទេ។ យើងហូបតែបាយជាមួយម្ហូបក្រៀមក្រោះ ដែលមិនជួយឲ្យមានកម្លាំងកំហែងប៉ុន្មានទេ។ ប៉ុន្តែកងទ័ពចេះតែតស៊ូប្រឹងប្រែវាយបន្តទៅមុខ។ កងទ័ពទាំងពីរភាគី មានចំនួនជាច្រើននាក់បានស្លាប់ដោយសារការធ្វើសង្គ្រាម។ នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៧៤ ខ្ញុំបានត្រូវរបួសចំស្មាមួយចំហៀង ធ្វើឲ្យខ្ញុំត្រូវចាកចេញពីជួរកងទ័ពមួយរយៈដើម្បីសម្រាកព្យាបាលរបួស។ មិនយូរប៉ុន្មានរបួសដៃរបស់ខ្ញុំក៏បានជាសះស្បើយ ខ្ញុំក៏បានត្រឡប់ទៅសមរភូមិវិញ។
រហូតដល់ថ្ងៃទី១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ កងទ័ពខ្មែរក្រហមក៏វាយដណ្ដើមទីក្រុងភ្នំពេញ ។ នៅពេលដែលខ្ញុំចូលទៅដល់ភ្នំពេញ ខ្ញុំឃើញប្រជាជនត្រូវបានកងកម្លាំងមួយក្រុមជម្លៀសចេញពីទីក្រុងភ្នំពេញទៅទីជនបទ។ ទិដ្ឋភាពការជម្លៀសប្រជាជនកាលណោះ អ្នកខ្លះជិះឡាន អ្នកខ្លះជិះរទេះ ឯខ្លះទៀតដើររែកកូនចៅ និងសម្ភារមួយចំនួនដូចជាអង្ករ អំបិល ឆ្នាំង ចាន ជាដើម។ បន្ទាប់មក កងកម្លាំងខ្ញុំក៏បាននៅឈរជើងនៅភ្នំពេញមួយរយៈពេល។ កាលណោះការងារដែលខ្ញុំធ្វើគឺដើរបោសសម្អាតផ្ទះសម្បែងប្រជាជនដែលបានជម្លៀសចេញ។ ក្រៅពីនោះ ខ្ញុំមិនបានធ្វើអ្វីផ្សេងទៀតនោះទេ ព្រោះអ្នកមានតួនាទីធំៗជាអ្នកចាត់ចែង និងរៀបចំផែនការបន្ត។
ជំនាន់នោះកងទ័ពទាំងអស់ទទួលបានសម្លៀកបំពាក់ពីរកំផ្លេ និងស្បែកជើងមួយគូតែប៉ុណ្ណោះដោយមានពាក្យស្លោកមួយឃ្លានិយាយថា«កម្មសិទ្ធិសមរម្យ»។ ខ្ញុំបន្តបោសសម្អាតផ្ទះសម្បែងនៅភ្នំពេញរហូតដល់ថ្នាក់លើបញ្ជូនទៅនៅខេត្តមណ្ឌលគិរី។ ការធ្វើដំណើរទៅមណ្ឌលគិរី មុនដំបូងកងទ័ពទាំងអស់ត្រូវជិះទូកចេញពីភ្នំពេញទៅឈប់សម្រាកនៅខេត្តក្រចេះមួយយប់ ទើបធ្វើដំណើរដោយថ្មើរជើងបន្តទៅខេត្តមណ្ឌលគិរី។ ខ្ញុំ រួមទាំងកងទ័ពជាច្រើននាក់ទៀតបានចំណាយពេលដើរអស់រយៈពេលមួយសប្ដាហ៍ទើបទៅដល់ស្រុកកោះញែក។ នៅទីនោះគេឲ្យខ្ញុំធ្វើស្រែ ចម្ការ ដាំដំណាំ ចែកជាក្រុមកងទ័ព។ ការធ្វើស្រែនៅជំនាន់នោះ គឺប្រើប្រាស់ចបកាប់ និងធ្វើដោយកម្លាំងមនុស្ស ទម្រាំតែធ្វើស្រូវរួចមួយវស្សាៗកងទ័ពហត់នឿយណាស់។ ចំណែកឯ ផលស្រូវដែលទទួលបានគឺមានចំនួនច្រើនដោយសារតែជំនាន់នោះដីល្អ។ ការហូបចុកមិនសូវមានការលំបាកឬខ្វះខាតនោះទេ ព្រោះកងទ័ពរកហូបដោយខ្លួនឯង។
ក្រោយមក ខ្ញុំក៏ត្រូវបញ្ជូនទៅឈរជើងការពារព្រំដែននៅអូរដាក់ដាំ។ អូរដាក់ដាំ គឺជាឈ្មោះអូរមួយដែលស្ថិតនៅចំកណ្ដាលនៃខណ្ឌព្រំប្រទល់ប្រទេសកម្ពុជា និងវៀតណាម។ អូរនេះមានទឹកធ្លាក់ទៅដល់ទន្លេស្រែពក។ ជំនាន់នោះ វៀតណាមនៅម្ខាងអូរម្នាក់ចែកទឹកជាពីរមួយចំហៀងវៀតណាមមួយចំហៀងកម្ពុជា។ ក្រៅពីការពារព្រំដែន កម្លាំងកងទ័ពខ្ញុំត្រូវធ្វើស្រែធ្វើស្រូវប្រមូលផលទុកដាក់សម្រាប់ផ្គត់ផ្គង់ខ្លួនឯង។ នៅឆ្នាំ១៩៧៧ ខ្ញុំក៏បានរៀបការ រួមជាមួយគូស្រករចំនួន៦៣គូផ្សេងទៀត។ ទីតាំងរៀបចំផ្សំផ្គុំគឺនៅសាលាកងពលក្នុងស្រុកកោះញែក។
បន្ទាប់ពីរៀបការហើយ ខ្ញុំបានបន្តឈរជើងនៅកោះញែករហូតដល់ឆ្នាំ១៩៧៩ វៀតណាមវាយចូលមករំដោះ ទើបខ្ញុំជម្លៀសខ្លួនមកនៅជំរំអូរត្រាវលើភ្នំដងរែកវិញ។ នៅពេលដែលខ្ញុំធ្វើដំណើរមកដល់ភ្នំដងរែក ខ្ញុំក៏ចាប់ផ្ដើមរស់នៅជាប្រជាជនធម្មតា។ ខ្ញុំលែងធ្វើជាកងទ័ពអ្វីទៀតនោះទេ។ រហូតដល់ឆ្នាំ១៩៩៨ កងកម្លាំងខ្មែរក្រហមបានរួបរួមគ្នាធ្វើសមាហរណកម្មចុះចូលជាមួយរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា នៅតំបន់អន្លង់វែង ទើបខ្ញុំចុះមករស់នៅក្នុងភូមិច្រោកនេះរហូតដល់សព្វថ្ងៃ»៕
អត្ថបទដោយ លី សុខឃាង
[1] មេក វិន សម្ភាសន៍ជាមួយ ប្រាក់ ថា នៅភូមិច្រោក ឃុំផ្អាវ ស្រុកត្រពាំងប្រាសាទ ខេត្តឧត្តរមានជ័យ នៅក្នុងឆ្នាំ២០២៤។