មាស ពៅ ៖ ខ្ញុំបម្រើការក្នុងកងនារីដឹកជញ្ជូន
មាស ពៅ[1] ភេទស្រី អាយុ៦៦ឆ្នាំ មានស្រុកកំណើតនៅភូមិតាំងបន្ទាយ ឃុំវាលពន់ ស្រុកថ្ពង ខេត្តកំពង់ស្ពឺ។ បច្ចុប្បន្ន ពៅ រស់នៅក្នុងស្រុកអន្លង់វែង ខេត្តឧត្តរមានជ័យ។
ពៅ បាននិយាយរៀបរាប់ពីការតស៊ូ និងបទពិសោធន៍របស់ខ្លួនក្នុងសម័យខ្មែរក្រហមថា៖ «ខ្ញុំរស់នៅក្នុងគ្រួសារមួយដែលមានជីវភាពធូរធារ។ ខ្ញុំគឺជាកូនពៅ ដែលបានរៀនច្រើនជាងគេក្នុងចំណោមបងប្អូនបង្កើតចំនួន៨នាក់។ បើទោះជាគ្រួសាររបស់ខ្ញុំមានជីវភាពធូរធារក៏ដោយ ក៏ការប្រកបមុខរបរធ្វើស្រែចម្ការមិនដែលខកខាននោះទេ។ ឪពុកខ្ញុំមិនសូវមានពេលទំនេរក្នុងការជួយធ្វើស្រែចម្ការប៉ុន្មានទេ ព្រោះគាត់មានតួនាទីជាក្រុមប្រឹក្សាឃុំ ដែលមានកាតព្វកិច្ចត្រូវទៅធ្វើការជាប្រចាំ។
នៅក្នុងសម័យសង្គមរាស្រ្តនិយម ខ្ញុំមើលឃើញថាមានភាពសម្បូរសប្បាយ និងមានភាពកក់ក្ដៅនៅក្នុងគ្រួសារ។ ប្រជាជនមានសិទ្ធិសេរីភាពក្នុងការរស់នៅ និងការប្រកបមុខរបរប្រចាំថ្ងៃ។ នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៦៨ ខ្ញុំបានឈប់សម្រាកពីការសិក្សាមួយរយៈ ដោយសារតែកងទ័ព លន់ នល់ បានផ្ដាច់ផ្លូវ និងស្ពានអស់មួយចំនួន ដែលជាហេតុធ្វើឲ្យសិស្សមិនអាចធ្វើដំណើរទៅសាលារៀនបាន។ នៅពេលនោះ ខ្ញុំទើបតែមានអាយុ១៦ឆ្នាំតែប៉ុណ្ណោះ។ ភាពវឹកវរចេះតែកើតមានជាបន្តបន្ទាប់រហូតដល់ឆ្នាំ១៩៧០ នៅតាមសាលារៀន។ អនុវិទ្យាល័យ និងវិទ្យាល័យ ត្រូវបានបិទទាំងស្រុង។ ចំណែកឯគ្រូបង្រៀនក៏បានបែកខ្ញែកគ្នាអស់ចាប់តាំងពីពេលនោះមក។
នៅចន្លោះឆ្នាំ១៩៧១ និងឆ្នាំ១៩៧២ ការទម្លាក់គ្រាប់បែកយ៉ាងខ្លាំងក្លាបានកើតឡើងនៅក្នុងភូមិតាំងបន្ទាយ។ ខ្ញុំនិងគ្រួសារមិនទាន់ជម្លៀសចេញពីភូមិកំណើតនោះទេ។ ប្រជាជននៅក្នុងភូមិអាចឆ្លៀតពេលចេញចូលទៅធ្វើស្រែបានបន្តិចបន្តួចដែរ។ ក្រោយមក យន្តហោះទាហាន លន់ នល់ បានទម្លាក់គ្រាប់បែកប្រភេទ(បេ៥២) នៅតាមវាលស្រែ។ ប្រជាជនមានការភ័យខ្លាច និងមិនហ៊ានចេញទៅធ្វើស្រែទៀតនោះទេ។ ការទម្លាក់គ្រាប់បែកនេះបានធ្វើឲ្យមានការខូចខាតរបស់របរ សម្ភារ និងធ្វើឲ្យស្លាប់ប្រជាជនអស់ជាច្រើននាក់ក្នុងភូមិព្រៃមិច។
នៅដើមឆ្នាំ១៩៧៣ ខ្ញុំបានសម្រេចចិត្តចូលជាមួយខ្មែរក្រហម។ បន្ទាប់មក ខ្ញុំក៏ត្រូវបានបញ្ជូនទៅធ្វើការនៅរោងចក្រស្ករក្រុងឧដុង្គនៃទីរួមខេត្តកំពង់ស្ពឺ។ ចាប់តាំងពីពេលនោះមក ខ្ញុំឃ្លាតឆ្ងាយពីឪពុកម្ដាយនិងបងប្អូន។ ចំណែកឯ ឪពុកម្ដាយរបស់ខ្ញុំត្រូវបានជម្លៀសចេញទៅខាងខេត្តកោះកុង។ ខ្ញុំត្រូវបានខ្មែរក្រហមចាត់តាំងឲ្យធ្វើជាមេក្រុមខាងកិនស្ករ និងរែកស្ករ ដែលមួយក្រុមខ្ញុំមានសមាជិកចំនួន១០នាក់ មានទាំងមនុស្សប្រុស មនុស្សស្រី។ ចំណែកឯ ការហូបចុកមិនមានការខ្វះខាតអ្វីឡើយ។ ចំពោះបង្អែមដែលយើងអាចទទួលទានបានមានដូចជាស្ករស ល្ពៅ ដំឡូងជាដើម។ ក្នុងមួយថ្ងៃប្រជាជនទទួលបានអាហារហូបចំនួនបីដង មានពេលព្រឹកហូបបបរ ពេលថ្ងៃហូបបាយ និងល្ងាចហូបបាយ។ អ៊ំ ឆយ គឺជាប្រធានមន្ទីរនៅក្នុងរោងចក្រស្ករស។ ការគ្រប់គ្រងរបស់ អ៊ំឆយ គឺល្អណាស់។ គាត់មិនដែលស្ដីបន្ទោស ឬវាយធ្វើបាបកម្មករនោះទេ។ ខ្ញុំនៅធ្វើការក្នុងរោងចក្រស្ករស រហូតដល់ឆ្នាំ១៩៧៥ ខ្មែរក្រហមក៏បានទទួលជ័យជម្នះ។
បន្ទាប់មក ខ្ញុំរួមទាំងកម្មករជាច្រើននាក់ទៀតបានធ្វើដំណើរទៅកាន់ទីក្រុងភ្នំពេញ ដើម្បីអបអរការទទួលបានជ័យជម្នះលើ លន់ នល់។ ប្រធានមន្ទីរយកឡានមកដឹកកម្លាំងកម្មករទៅភ្នំពេញ ដោយក្នុងមួយឡានមានគ្នាចំនួន៣០នាក់។ ខ្ញុំមើលឃើញពីស្ថានភាពនៅពេលនោះ គឺពោរពេញទៅដោយផ្សែងភ្លើងដែលកំពុងឆេះ។ ខ្ញុំបានសម្លឹងទៅខាងមុខឃើញមានតែគ្រោងឆ្អឹង ផ្ទះ និងអគារបាក់បែក។
លើសពីនេះទៅទៀត ទិដ្ឋភាពពេលនោះមានការលាយឡំជាមួយក្លិនស្អុយសាកសព ដែលពុំទាន់បានយកចេញ។ ចំណែកឯ ប្រជាជនដែលរស់នៅទីក្រុងភ្នំពេញត្រូវបានជម្លៀសទៅទីជនបទទាំងអស់។ មួយសប្ដាហ៍ក្រោយមក ខ្មែរក្រហមបានបញ្ជូនខ្ញុំឲ្យទៅធ្វើការនៅក្នុងរោងចក្រធ្វើមង ដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅជិតវិទ្យាល័យបាក់ទូក។ កម្មករទាំងអស់មានចំនួន៣០០នាក់។ ប្រធានគ្រប់គ្រងនៅរោងចក្រមោងឈ្មោះ អ៊ំ តុង ដែលជាមនុស្សមានសីលធម៌ល្អ និងមិនដែលបង្ខំឲ្យកម្មករធ្វើការធ្ងន់ៗនោះឡើយ។ គាត់មិនវាយធ្វើបាប ឬស្ដីបន្ទោសឡើយ។
ចំពោះការហូបចុក ខ្ញុំទទួលបានការផ្គត់ផ្គង់គ្រប់គ្រាន់។ អ៊ំតុង បានបញ្ជាឲ្យចុងភៅធ្វើម្ហូបពិសេសជារៀងរាល់ថ្ងៃសម្រាប់ក្រុមកម្មករទាំងអស់។ នៅព្រឹកព្រលឹម ខាងចុងភៅបានធ្វើមីសួទុកឲ្យម្នាក់មួយចានជារៀងរាល់ថ្ងៃ។ នៅពេលដែលរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងពាណិជ្ជកម្ម វ៉ន វេត ចុះមកទស្សនកិច្ចម្ដងៗ អ៊ំតុងមិនដែលរាយការណ៍ប្រាប់ពីកម្មករដែលមានភាពខ្ចិលច្រអូសឬមិនធ្វើការឡើយ។ មងត្រូវបានបញ្ជូនទៅតាមសហករណ៍ និងតំបន់។ ជារៀងរាល់ថ្ងៃសៅរ៍ និងថ្ងៃអាទិត្យ ខ្ញុំរួមទាំងកម្មករដទៃទៀតត្រូវទៅកាប់ដីជីកប្រឡាយលើកភ្លឺ ដើម្បីធ្វើស្រែ។ នៅពេលទំនេរពីការងារ កម្មករក្នុងរោងចក្រមង អាចទៅដាំបន្លែ និងឪឡឹកទុកសម្រាប់ហូបខ្លួនឯងបានថែមទៀត។
នៅរដូវរស្សា ខ្ញុំ និងកម្មករទាំងអស់នាំគ្នាឡើងទៅទន្លេរយៈពេលកន្លះខែ ឬមួយខែ ដើម្បីរកត្រីធ្វើប្រហុក១០០ពាង ផ្អក១០០ពាងទុក សម្រាប់ហូបក្នុងរោងចក្រមង។ ថ្ងៃមួយ ខ្ញុំបានឮកម្មករធ្វើការនៅក្នុងរោងចក្រកង់ និយាយពីការយកមនុស្សទៅសម្លាប់ចោល និងយកទៅដាក់គុកព្រៃស។ មិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះ ថែមទាំងបានប្រាប់ខ្ញុំកុំឲ្យធ្វើអ្វីខុសពីបទបញ្ជារបស់ប្រធាន ឬធ្វើខុសសីលធម៌នៅក្នុងរោងចក្រថែមទៀតផង។ ខ្ញុំធ្វើការក្នុងរោងចក្រមងរហូតដល់ឆ្នាំ១៩៧៩ កងទ័ពវៀតណាមស្ម័គ្រចិត្តវៀតណាមបានចូលមករំដោះទីក្រុងភ្នំពេញ។ ខ្ញុំរួមទាំងប្រជាជនជាច្រើននាក់ទៀតបានធ្វើដំណើរចាកចេញពីភ្នំពេញដោយថ្មើរជើង ដើម្បីគេចពីកងទ័ពវៀតណាម។ ប្រជាជនជាច្រើននាក់បានដើរលើផ្លូវថ្នល់បន្តបន្ទាប់គ្នារាប់ពាន់នាក់សំដៅទៅព្រំដែនថៃ។ ខ្ញុំ និងអ្នករួមដំណើរទាំងអស់បានធ្វើដំណើរឆ្លងពីភូមិមួយទៅភូមិមួយ ចេញពីខេត្តមួយទៅខេត្តមួយទៀត រហូតបានធ្វើដំណើរទៅដល់ទឹកដីនៃខេត្តបាត់ដំបង។ បន្ទាប់ពីធ្វើដំណើរទៅដល់ទីនោះហើយ អ្នកនាំផ្លូវក៏បានឲ្យឈប់សម្រាកនៅស្រុកបរវិលរយៈពេលមួយសប្ដាហ៍សិន ហើយបានបន្តដំណើរទៅមុខដោយមានគោលដៅឆ្ពោះទៅភ្នំ១០០២។
នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៨០ ខ្ញុំបានធ្វើដំណើរដល់ភ្នំ១០០២។ ខ្ញុំបានចូលធ្វើជាកងនារីដឹកជញ្ជូន។ ការងារដែលខ្ញុំត្រូវធ្វើគឺដឹកជញ្ជូនគ្រាប់ផ្ដល់ឲ្យកងទ័ពដែលនៅសមរភូមិខាងមុខ។ គោលដៅដែលខ្ញុំទៅញឹកញាប់គឺតំបន់ជាំក្សាន្ត។ នៅចុងឆ្នាំ១៩៨០ ខ្ញុំក៏បានរៀបការជាមួយប្ដីខ្ញុំដែលជាកងទ័ព។ បន្ទាប់ពីមានគ្រួសារ ខ្ញុំក៏បានផ្លាស់ទៅតាមប្ដីខ្ញុំនៅមុខសញ្ញាអណ្ដែងមុត ដែលស្ថិតនៅក្នុងទឹកដីអូរស្មាច់។ ខ្ញុំ និងគ្រួសាររស់នៅទីនោះបានរយៈពេល៨ខែ ខ្ញុំបានផ្លាស់មកនៅកងអង្គភាព៨០៨វិញ និងបន្តផ្លាស់ទៅច្រកជាំសាងាំទៀត។ ខ្ញុំរស់នៅលើភ្នំរហូតដល់ឆ្នាំ១៩៩០។ តាម៉ុកបានបញ្ជាឲ្យប្រជាជនចុះមកនៅអន្លង់វែង។ ចំណែកឯខ្ញុំ ក៏បានទៅធ្វើផ្ទះរស់នៅក្នុងភូមិលំទង។
រហូតដល់ឆ្នាំ១៩៩៣ អ៊ុន តាក់ បានចូលមកដល់ទឹកដីអន្លង់វែង។ ខ្ញុំរួមទាំងប្រជាជនមួយចំនួនធំបានរត់ទៅនៅទឹកដីថៃក្នុងជំរំភូណយ។ ការរស់នៅក្នុងជំរំភូណយ ប្រជាជនមានការហូបចុកគ្រប់គ្រាន់ ។ តាម៉ុកគឺជាអ្នកបើករបបអាហារ ដូចជា អង្ករ អំបិល ប៊ីចេង ទឹកដោះគោ ត្រីខ មី ខ្លាញ់ ជាដើម។ ប្រជាជន អាចទៅលក់ដូរ និងរកប្រាក់ចំណូលជាមួយជនជាតិថៃបានថែមទៀត។ ខ្ញុំ នៅក្នុងជំរំភូណយរហូតដល់ឆ្នាំ១៩៩៨។ អន្លង់វែងចាប់ផ្ដើមធ្វើសមាហរណកម្មផ្សះផ្សាបង្រួបបង្រួមជាតិបញ្ចប់សង្គ្រាមនៅក្នុងប្រទេស។
បន្ទាប់ពីអន្លង់វែងទទួលបានសន្តិភាព ខ្ញុំក៏បានត្រឡប់មករស់នៅក្នុងភូមិអូរគគីរកណ្ដាល។ តាម៉ុក បញ្ជាឲ្យចែកដីប្រជាជនដែលរស់នៅក្នុងស្រុកអន្លង់វែងក្នុងមួយគ្រួសារចំនួន៥០ម៉ែត្រដើម្បីធ្វើជាផ្ទះសម្បែងសម្រាប់រស់នៅ។ ក្នុងឆ្នាំ១៩៩៩ ខ្ញុំក៏ចាប់ផ្ដើមចូលបង្រៀនដល់ក្មេងៗ នៅកម្រិតមតេ្តយ្យសិក្សាដោយស្ម័គ្រចិត្ត។ ដោយសារតែខ្ញុំមានចំណេះដឹងបន្តិចបន្តួច ហើយប្រជាជនមានការគោរពស្រឡាញ់ ខ្ញុំក៏ត្រូវបានលើកទឹកចិត្តឲ្យធ្វើជាប្រធានភូមិ នៅក្នុងឆ្នាំ២០០៦។ ខ្ញុំបានបន្តបង្ហាត់បង្រៀនសិស្ស និងធ្វើតួនាទីជាប្រធានភូមិរហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ»៕
អត្ថបទដោយ មេក វិន
[1] មេក វិន សម្ភាសន៍ជាមួយ មាស ពៅ នៅក្នុងស្រុកអន្លង់វែង ខេត្តឧត្តរមានជ័យ នៅក្នុងឆ្នាំ២០២៥។