ស្រ៊ីវ បូណា៖ ខ្ញុំរៀនពេទ្យមធ្យមនៅភ្នំពេញ ក្នុងឆ្នាំ១៩៧២

ស្រ៊ីវ បូណា[1] ភេទស្រី អាយុ៦៧ឆ្នាំ ជាជនជាតិព្នង មានទីកន្លែងកំណើតនៅភូមិរយ៉ ឃុំរយ៉ ស្រុកកោះញែក ខេត្តមណ្ឌលគិរី។ បច្ចុប្បន្នរស់នៅស្រុកត្រពាំងប្រាសាទ ខេត្ដឧត្ដរមានជ័យ។
បូណា បានចូលរួមចែករំលែកថា៖ «ខ្ញុំគឺជាកូនស្រីម្នាក់នៃគ្រួសារកសិករមួយនៅក្នុងភូមិរយ៉។ ខ្ញុំមានបងប្អូនចំនួន១៣នាក់។ បងប្អូនរបស់ខ្ញុំចំនួន១០នាក់ស្លាប់បាត់បង់ជីវិតអស់ដោយសារតែជំងឺអុតក្ដាម។ អុតក្ដាមគឺជាជំងឺមួយប្រភេទដែលឆ្លងពីមនុស្សម្នាក់ទៅមនុស្សម្នាក់ទៀតដោយការប៉ះពាល់គ្នា ឬនៅជាមួយគ្នា។ ប្រសិនបើនរណាស្លាប់ដោយសារជំងឺនេះគឺត្រូវដុតចោលតែម្ដង។
នៅឆ្នាំ១៩៧០ ខ្ញុំបានរៀនត្រឹមថ្នាក់ទី១០ពីសង្គមហើយបានឈប់រៀននៅពេល លន់ នល់ បានធ្វើរដ្ឋប្រហារទម្លាក់សម្តេចព្រះនរោត្តម សីហនុ ពីតំណែងព្រះប្រមុខរដ្ឋ។ នៅពេលនោះ ក្រុមគ្រួសាររបស់ខ្ញុំក៏ចាប់ផ្ដើមនាំគ្នាទៅរស់នៅក្នុងព្រៃជាមួយនឹងអ្នកភូមិដទៃទៀត។ នៅពេលសភាពការណ៍មិនអំណោយផល យើងដាំបាយនៅក្នុងលេណដ្ឋាន ដើម្បីកុំឲ្យផ្សែងភ្លើងចេញក្រៅ។
លុះនៅឆ្នាំ១៩៧១ ខ្មែរក្រហមក៏ចាប់ផ្ដើមកេណ្ឌក្មេងៗនៅតាមភូមិឲ្យរស់នៅក្នុងមន្ទីរមួយនៅក្បែរភូមិ។ នៅទីនោះ យើងបានរស់នៅរួម និងហូបចុករួម។ ស្ថានភាពរស់នៅ និងការហូបចុករបស់យើងនៅពេលនោះជួបការលំបាក ដោយសារមិនមានអាហារហូបចុកគ្រប់គ្រាន់។ ជួនកាល បាយនិងម្ហូបត្រូវច្របល់ចូលគ្នា មុននឹងបានហូប។ ដូច្នេះរាល់ពេលហូបបាយម្ដងៗ ខ្ញុំតែងតែយំហើយលួចរត់ទៅផ្ទះរកម៉ែ។ នៅពេលហូបបាយជាមួយម៉ែរួច ទើបខ្ញុំត្រឡប់មកមន្ទីរកុមារវិញ។ ប្រធានកងតែងតែដឹកនាំកុមារដើរជីកមើមក្ដួចក្នុងព្រៃ។ នៅពេលនោះ ខ្ញុំអត់ស្គាល់មើមក្ដួចទេ។ នៅពេលមួយខ្ញុំគិតថាខ្ញុំប្រាកដជាស្លាប់ក្នុងព្រៃនោះទៅហើយ ដោយសារតែខ្ញុំវង្វេងក្នុងព្រៃ។ បន្ទាប់មក ខ្ញុំក៏អាចរកផ្លូវត្រឡប់ចេញមកវិញឃើញ ប៉ុន្តែមិនបានមើមក្ដួចមកជាមួយទេ ដោយសារខ្ញុំអត់ស្គាល់។ នៅយប់នោះ ប្រធានកងកុមារបានប្រជុំកសាង និងទិតៀនខ្ញុំ។ ក្រៅពីការងារជីកមើមក្ដួច ខ្មែរក្រហមបានឲ្យខ្ញុំធ្វើការងារនៅក្នុងកងដាំបន្លែស្ពៃ និងដំឡូងជ្វា។ ខ្ញុំមានតួនាទីលើករងស្ពៃ និងដំឡូងជ្វា បន្ទាប់មកស្រោចទឹក។ យើងមិនទទួលបានទិន្នផលតាមផែនការទេ។ ហេតុដូចនេះ ខ្មែរក្រហមប្រជុំស្វ័យទិតៀន និងបម្រុងកាច់ដៃកាច់ជើងខ្ញុំចោល។ បន្ទាប់មក ខ្មែរក្រហមបានដកខ្ញុំឲ្យទៅមើលកូនក្មេង។
នៅឆ្នាំ១៩៧២ ខ្មែរក្រហមបានជ្រើសរើសខ្ញុំទៅរៀនពេទ្យមធ្យមទីពីរនៅទីក្រុងភ្នំពេញ ដោយសារឃើញខ្ញុំមានប្រវត្ដិរូបល្អ ជាកសិករក្រ មិនចេះអក្សរ និងស្មោះត្រង់។ ខ្ញុំចេះជំនាញវះកាត់ ឆ្មប និងចាក់ថ្នាំ។ ខ្ញុំរៀនជាមួយពេទ្យជនជាតិចិន។ ការរៀនជាក់ស្ដែងគឺមានការលំបាកណាស់ ដោយសារតែខ្ញុំមិនចេះអក្សរ ហើយខំប្រឹងចងចាំ។ ចំពោះការងាររបស់យើងមមាញឹកណាស់ ស្ទើរតែរកពេលហូបបាយមិនបាន។
រហូតដល់ចន្លោះឆ្នាំ១៩៧៣ ខ្ញុំមានអាយុ១៨ឆ្នាំ ខ្មែរក្រហមបានរៀបចំឲ្យខ្ញុំមានគ្រួសារ។ នៅពេលនោះ ខ្ញុំបានប្រកែកជាច្រើនដង។ ម្ដាយខ្ញុំបានប្រាប់ឲ្យខ្ញុំយកទៅចុះ ដើម្បីកុំឲ្យមានបញ្ហា។ ម្ដាយរបស់ខ្ញុំអង្គុយស្រក់ទឹកភ្នែកម្នាក់ឯងដោយមិនបានរៀបចំតាមប្រពៃណីបុរាណរបស់ខ្មែរយើង។ ប្ដីរបស់ខ្ញុំគឺជាអ្នកចេះដឹងម្នាក់ និងមានតួនាទីជាមេកងពលនៅក្នុងសម័យខ្មែរក្រហម។ គាត់ស្រណោះអាណិតខ្ញុំណាស់ ដោយសារខ្ញុំធ្វើការងារធ្ងន់ៗជាប្រចាំ ដូចជារែកទឹកសម្រាប់ប្រើប្រាស់ខ្លួនឯងផង និងដាក់នៅមន្ទីរពេទ្យផង។ ពិធីរៀបការររបស់យើងមិនធំដុំនោះទេ ដោយកូនកំលោះនិងកូនក្រមុំស្លៀកសម្លៀកបំពាក់តែមួយឈុតប៉ុណ្ណោះ។ ក្រៅពីនេះនៅមានការរៀបចំទៀន ធូបប្រាំសរសៃ និងគ្រឿងសែនដូនតាមួយចំនួនទៀត។
ក្រោយមក ខ្ញុំមានតួនាទីជាអ្នកគ្រប់គ្រងកងពេទ្យ។ ខ្ញុំតែងតែធ្វើដំណើរអមប្ដីរបស់ខ្ញុំទៅទស្សនកិច្ចនៅក្រៅប្រទេសជាញឹកញាប់ ជាពិសេសប្រទេសវៀតណាម។ ប្ដីរបស់ខ្ញុំក៏ជាគោលដៅនៃការតាមសម្លាប់របស់ខ្មែរក្រហមដែរ ដោយសារគាត់ជាបញ្ញាជន និងមិនដាច់ខាតចំពោះផែនការកសាងទៅលើសហករណ៍ ឬការដ្ឋានណាមួយ។ ដោយសារជីវិតគាត់ថ្លៃ គាត់មិនបានស្លាប់នៅក្នុងសម័យខ្មែរក្រហមទេ។
លុះឆ្នាំ១៩៧៩ កងទ័ពរណសិរ្សសាមគ្គីសង្គ្រោះជាតិកម្ពុជាសហការជាមួយកងទ័ពស្ម័គ្រចិត្តវៀតណាម បានវាយរំដោះប្រទេសកម្ពុជាពីទិសខាងកើត និងសង្គ្រោះប្រជាជនបានជាបន្តបន្ទាប់។ នៅថ្ងៃទី៧ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៧៩ កងទ័ពបានវាយរំដោះទីក្រុងភ្នំពេញ ហើយថ្ងៃនេះបានក្លាយជាថ្ងៃប្រវត្តិសាស្ត្រនៃការរំដោះជាតិ។ រណសិរ្សនេះ បានបង្កើតរបបថ្មីឈ្មោះថា «សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា»[2]។ បន្ទាប់មក ខ្ញុំបានរត់មកកាន់ព្រំដែនភាគខាងជើងជាមួយនឹងកងទ័ពខ្មែរក្រហម។ យើងបានធ្វើដំណើរជាមួយកងទ័ពខ្មែរក្រហម និងប្រជាជនប្រមាណ៥០០នាក់។ នៅតាមផ្លូវយើងបានជួបឧបសគ្គជាច្រើនដូចជា ការអត់អាហារ ជំងឺ ជាន់មីន ការបាញ់រះពីកងទ័ពវៀតណាមនៅឆ្លងទឹកទន្លេមេគង្គ និងឆ្លងកាត់ផ្លូវគ្រោះថ្នាក់ជា ច្រើន។ នៅទីបំផុត មនុស្សនៅសេសសល់មានចំនួនប្រហែល៤០០នាក់ប៉ុណ្ណោះ។
ក្រោយមក យើងបានធ្វើដំណើរទៅដល់ជំរំនៅលើភ្នំដងរែក។ ខ្ញុំបានភាសខ្លួនចេញពីភ្នំពេញជាមួយនិងក្រុមគ្រូពេទ្យ៦០នាក់ទៀតមកកាន់ទល់ដែន។ អំឡុងពេលនោះដែរ ខ្ញុំមានផ្ទៃពោះជិតគ្រប់ខែទៅហើយ។ ខ្ញុំបានសម្រាលកូនតែម្នាក់ឯងនៅតាមផ្លូវ។ ខ្ញុំវេទនាណាស់ ដោយសារតែប្ដីមិនបានរួមដំណើរជាមួយ។ រយៈពេលបីថ្ងៃក្រោយមក ខ្ញុំត្រូវបន្តដំណើរទៅកាន់ខេត្តបាត់ដំបង។ នៅពេលនោះខ្ញុំបានរស់នៅត្រង់ម្តុំស្រុកគាស់ក្រឡជាមួយប្រជាជនមូលដ្ឋាន និងប្រជាជន១៧មេសា។ រយៈពេលពីរឆ្នាំក្រោយមក ខ្ញុំបានជួបជាមួយប្ដីរបស់ខ្ញុំហើយយើងបានបន្ដដំណើរទៅស្ទឹងចាន់ក្នុងប្រទេសថៃ។ យើងរស់នៅទីនោះអស់រយៈពេល២ឆ្នាំ។ យើងបានរស់នៅលើជំរំលើភ្នំដងរែកជាច្រើនកន្លែង រហូតដល់យើងបានចុះមករស់នៅតំបន់អន្លង់វែងនៅដើមឆ្នាំ ១៩៩០។ ទីតាំងផ្ទះរបស់ខ្ញុំ គឺនៅភូមិថ្នល់កែង១០៥ ហើយបន្ដរហូតមកដល់ពេលបច្ចុប្បន្ននេះ»៕
អត្ថបទដោយ សួត វិចិត្រ
[1] សួត វិចិត្រ និងណេត ឌីណា សម្ភាសន៍ជាមួយ ស្រ៊ីវ បូណា នៅក្នុងឃុំផ្អាវ ស្រុកត្រពាំងប្រាសាទ ខេត្ដឧត្ដរមានជ័យ នៅថ្ងៃទី១៩ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២៥។
[2] ចម្លងចេញពី៖ សៀវភៅប្រវត្តិវិទ្យាថ្នាក់ទី៦ ចំណងជើង «ខ្មែរ និងដំណើរឆ្ពោះទៅកាន់វិបុលភាព»។